DİJİTAL ÇAĞDA YEREL YÖNETİMLER VE DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜN YEREL HALKA ETKİLERİ
Dijital Çağ, önceye ait bilgilerin, yöntemlerin, stratejilerin, araçların, düşüncelerin yerine; yeni teknolojilerin, yeni kavramların, yeni süreçlerin ve hatta yeni bir dünyanın kavramlarını açan sınırı olmayan ve ayrıca bilgi çağı, enformatik çağ, bilişim çağının ötesinde bir kavram olarak da değerlendirilebilir. 21. Yüzyıl çağı olarak nitelediğimizde dijital çağ, teknolojik yenilikleri insanlığın hizmetine sunmakla kalmamış, farklı disiplinlerde yeni bilimsel yöntemlerin gelişmesine de imkân tanımıştır.
İletişimde, karar almada, uygulamada, bilgi geliştirmede, bilgiye, isteklere, taleplere, raporlara, hedeflere ulaşmada maksimum hızı sağlamasıyla özel ve kamusal alanın her noktasında, işletme riskleri en aza indirmesiyle düşük maliyetlerle, yüksek karlılık hedeflerine ulaştırabilmektedir. Bu sebeple özelde ve kamuda maddi, manevi dönüşümün sağlanmasının başlıca aktörlerinden en önemlisi dijitalleşme diyebiliriz.
Dijitalleşme çağı özel sektör işletmelerinin yanı sıra yerel yönetimlerin de yeni fikirler geliştirmelerini, daha geniş bir kitleye ulaşmalarını, işlerini organize etmek ve yönetmek için gelişmiş araçlar kullanmalarını ve en önemlisi de halkın yerel yönetimlere katılımının sağlanmasıyla yerel yönetimlere karşı halkın aidiyetlik duygularının yükseltilmesi ve sonuç itibarıyla halkı mutlu etmek ve yaşam kalitelerini yükseltmek için daha iyi hizmetler sunabilmelerini sağlamaktadır.
Akıllı telefonların, çok farklı yapay zeka ve öğrenen algoritmalar ile sürekli optimize edilen yenilenen servisler, toplu sms gönderileri ve mail gönderimi gibi iletişim yollarıyla yerelde halka akıllı şehirleşme adı altında sunulan otomatik servisler dijitalleşmenin ne denli hayatın bir parçası olduğunu bizlere göstermektedir. Bu sayede yerel yönetimlerin halka sunduğu hizmet kalitesi ve yeniliklerinin şeffaflığı ve takip edilebilirliği de ortaya çıkmış olmaktadır.
Uzun yıllardır yerel yönetimlerin halka hizmet sunması sürecindeki süreç yönetimi, zaman ve maliyet tasarrufu, ortaya konulan yeni fikirler ile birlikte yeni otomasyon ve optimizasyon farklılıkları, hizmet sürecinin en minimum hata ve en hızlı şekilde halka ulaşmasını ve bu süreçte gereksiz çalışmalar, sübjektif kararlar yerini yapay zeka yardımıyla en doğru şekilde, en doğru zamanda en doğru noktaya hizmetin ulaşmasını sağlar. Yani halkın ihtiyaç duyduğu bir hizmetin sağlanmasını mümkün kılar ve kolaylaştırır. Bu sayede halkın hizmet sürecine ve hizmetin doğruluğuna inancını artırmaktadır.
Dijital hizmetlerin ortaya çıkmasıyla, yerel yönetimlerde başta bilgiye ulaşmak olmak üzere bir çok konuda; evrak takibi, sanal banka ödeme işlemleri, başvurular, işlem sonuçları ve yerel yönetim raporları gibi bir çok kolaylık halkın hizmetlerden faydalanmasının kalitesini ve hızını artırmıştır.
Bununla birlikte yerel yönetimlerce verilen dijital hizmetlerin kamu maliyetine de çok önemli tasarruflar getirdiği de çok önemlidir.
Son zamanlarda hızla yayılan akıllı telefonlar ve bilgisayarlar ile internet teknolojisinin gelişmesiyle beraber her alanda değişim ve dönüşüm yaşamak kaçınılmaz hale gelmiştir. Akıllı telefon kullanım oranlarının artması, evinde internet olmayan hanelerin çok hızlı şekilde azalması değişimin her alanda hızlı bir şekilde yayılmasına neden olmuştur. Aile içi ilişkilerden, sosyal ilişkilere, alışverişten eğitime kadar her alanda radikal değişimler yaşanmakta ve bu süreç hızla devam etmektedir. Özellikle 2020 Mart aylarından itibaren Covid-19 salgın döneminde her şeyin dijital platformlarda sunulmasını bu değişim ve dönüşümü daha da hızlandıran önemli bir etken olmuştur. Yaşanan değişimler kamu hizmetlerinin doğal süreçte ancak zorunlu olarak sunum şeklini de değiştirmeye başlamıştır. Küreselleşmenin de etkisiyle insanlar dünyanın bir ucunda yaşanan gelişmelerden anında haberdar olmakta, sunulan imkân ve hizmetlerden kendileri de en az diğerleri oranında faydalanmak istemektedir. Dolayısıyla, hizmet sunanlardan daha kaliteli ve daha farklı şekillerde hizmet beklentisi içerisine girmektedirler. Kamu kurumlarında yaşanan yeniden yapılanma çalışmaları doğrultusunda ve vatandaşların istek ve beklentilerinin artması sonucunda kamu kurumlarının kendilerini yenilemeleri artık bir tercihten ziyade bir zorunluluk halini almıştır. Sadece kamu kurumları değil özel sektörde özellikle online alışveriş siteleri baş döndürücü bir hız ile sokağa çıkma gibi kısıtlama boşluğunu doldurmuş ve olağan üstü oranlarda çılgınca alışveriş imkanını insanlara sunmuştur. Çok tabidir ki yenilik ve değişimlere zamanında ve yerinde çözüm önerisi getiremeyen kurumlar kendilerini geleceğe taşıyamama gibi sorunlarla karşı karşıya kalmaları da kaçınılmazdır.
Bunlarla beraber kamu hizmetlerinin birçoğunun e-devlet uygulamaları ile gerçekleştirilmesi, sunulan hizmetlerin etkinlik ve verimlilik sağlamasında, maliyette ve sürelerin kullanılmasında yaşanan azalmalar e-devlet uygulamasının işlerlik kazanmasında etkili faktör olmuştur.
Hiç kuşkusuz e-dönüşümde yaşanan gelişmelerden en çok etkilenen birim yerel yönetimler olmuştur. Yerel yönetimler içerisinde ise belediyeler, bu dönüşümde en çok etkilenen birim olarak öne çıkmaktadır. Yerel yönetimler, halka hizmet götürmede kullandıkları e-belediyecilik yöntemini e-devletin küçültülmüş bir modeli şeklinde yürütmektedirler.
Küreselleşme süreçlerinin yoğun bir şekilde yaşandığı ve yeniliklerin gerçekleştiği birimlerin başında yerel yönetimler gelmektedir. Bu sürecinin şekillenmesiyle yerel hizmetlerin sunumunda hizmet yerinden yönetim ve vatandaşla birlikte yönetim kavramları gündeme gelmeye başlamıştır.
Bilgi çağının gerektirdiği kent yaşamını kolaylaştıracak politikaların uygulanması, çalışmaların yürütülmesi görevi doğal olarak yerel yönetimlere düşmektedir.
Bu nedenle, etkili bilim ve teknoloji politikalarının düzenlenmesi ve bunların yürütülmesi konusunda merkezi kurumların yanı sıra yerel yönetimlerin de en önemli sorumlulukları arasındadır. Çünkü e-dönüşüm; yerel hizmetlerde kaliteyi, hizmet sunulan alanların genişletilmesini, yerel topluluklara sosyal, kültürel ve ekonomik alanda yeni imkânların sunulması gibi önemli katkıları barındırmaktadır. Sürekli gelişen bilişim teknolojileri sayesinde yerel yönetimlerin de dijital olarak dönüşümleri sağlanmakta, çok yönlü olarak hizmet sunma gerekliliği ortaya çıkmakta ve yerel yönetimlere yeni ufuklar ve sorunlara çözüm konusunda yeni yöntemler geliştirmesine katkı sunmaktadır.
Hem dünyada, hem de ülkemizde gerçekleştirilen akıllı kent uygulamaları yerel nitelikteki hizmetlerin sunumunda bu düzenlemelerin ne kadar etkili olduğunu ispatlamıştır. Bu uygulamaların geniş alana yayılması, sadece hizmet sunum kalitesini değil, kentsel alandaki yaşamı da olumlu olarak değiştirebilir. Yerel alanda yaşanan sorunların çözülmesinde yerel otoritelerin bilişim teknolojilerine başvurdukları görülmektedir. İlerleyen dönemlerde bilişim teknolojilerinin kentsel alanda paydaş olma potansiyeli de bulunmaktadır. Özellikle kentlerde sürdürülebilirliği sağlama açısından bilişim teknolojileri sayesinde önemli sonuçlara ulaşıldığı görülmüştür (Bulut ve Aslan, 2019: 774).
Dünyada bütünleşme politikaları her alanda uluslararası rekabeti gerekli kılmaktadır. Kamu hizmetlerinin sunulmasında rekabet ortamında geride kalmamak için devletlerin yeniden yapılanma çalışmalarına yönelmeleri gerekir. Devletlerin, vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşları ile olan ilişkilerinin olumlu olması hızlı gelişmelerinde önemli etkisi bulunmaktadır. Hizmet sunumunda dikkat edilmesi gereken husus; vatandaşların memnuniyetliklerinin arttırılması ve vatandaş odaklı hizmetlerin sunulması amacıyla faaliyetlerin geliştirilmesidir (Henden ve Henden, 2005: 48).
Yerel yönetimler vatandaşların kamu hizmetlerine erişim konusunda en başta başvurdukları kurum olduğu için, vatandaşların kent hayatına ilişkin beklentileri hızla artmaktadır. Yerel yönetimler de bu beklentilere cevap verebilmek amacıyla teknolojik olarak yeni imkânları kullanmanın yollarını aramakta, dijital uygulamalardan daha fazla yararlanmak için çalışmalar yürütmektedir . Son yıllarda bilgi ve iletişim teknolojisinde meydana gelen gelişmeler, internetin kullanım oranlarının yaygınlaşmasıyla bilgi çağına geçiş ile beraber hizmetlerin sunum şekli de değişime uğramış ve her konuda olduğu gibi yerel yönetimlerde de hizmetler uzaktan veya online gibi şekillerle verilmeye başlanmıştır.
Yerel yönetimler, halkın yerel nitelikteki ortak ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli birimler olması dolayısıyla yerel halkı ilgilendiren her sorun aynı zamanda belediyeleri de doğrudan ilgilendirmektedir. Bu nedenle, vatandaşlara sunmuş oldukları hizmetlerin kapsayıcı, herkes tarafından kolay bir şekilde erişilmesi ve hızlı bir şekilde yerine getirilmesi amacıyla teknolojik imkânlardan yararlanmaları gerekir. Çünkü teknolojiden yararlanmayla, gelişmeleri yakından takip edileceği, yönetim sürecinin doğrudan bireyler yerine otonom ya da yapay zekâ yöntemi ile sunmanın hizmetlerde hem nitelik hem de nicelik olarak artışın yaşanacağı kabul edilmektedir. Bu kapsamda, yerel yönetimlerin teknolojik imkânlardan yararlanmasının ilk örneğini kent bilgi sistemlerinin alt yapısını oluşturan e-belediye hizmetlerinin uygulanması ile başladığı söylenebilir (Bulut, 2002: 2-5).
Bu noktadan hareketle kamu kurumları, teknolojinin önemli imkânlarından faydalanarak vatandaşlara daha nitelikli hizmetler sunarak yerel halkın katkılarını ve onların güvenlerini kazanmaya çalışmışlar, 5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun geçici 10. maddesine göre belediyeler için e-belediye bilgi sistemlerinin oluşturulması anayasal bir zemine oturtulmuş ve bu maddeye yöre bütün belediyelerin ebelediye bilgi sistemlerinin oluşturulması zorunlu hale getirilmiştir. Ücretsiz bir şekilde sunulan bu hizmetler, belediyelerin yönetim bilgi sistemleri yapısını oluşturmaktadır. Projeye yeni modüllerin eklenmesi, belediyelerin veri aktarma konusundaki faaliyetler İçişleri Bakanlığı aracılığıyla düzenlenmektedir (Erdoğan, 2019a: 560).
Herhangi bir belediyenin web sayfası incelendiğinde; web sayfasının ana sayfasında halkın ulaşabileceği haberler, meclis tarafından alınan kararlar, yapılan ihaleler, belediyenin yapmış olduğu etkinlikler, video ve foto galeri sayfasına ulaşılır. Projeler sekmesi tıklandığında ise; planlanan, devam eden, tamamlanmış veya yenilenen projeler hakkında bilgiler bulunmaktadır. Dijitalleşmenin getirmiş olduğu fırsatlar sayesinde vatandaşlar evlerinde internet bağlantısının olduğu bütün dijital araçlar vasıtasıyla birçok bilgiye serbest bir şekilde ulaşmaktadır. Bu durum belediyelerin şeffaf, vatandaş esaslı, kamu hizmetlerinin hızlı sunulması, vatandaşlara güven sağlaması, vatandaşların günün herhangi bir saatinde emlak, vergi gibi birtakım borçlarının ödenmesi işlemlerini gerçekleştirmeleri gibi birçok hizmetleri daha kolay bir şekilde gerçekleştirme imkanına kavuşmuştur
Ülkemizde Büyükşehir belediyesinin bulunmadığı illerde il özel idareleri hizmet sunmaktadır. Dijital dönüşümün gerektirdiği şartlara ayak uydurmak ve daha kaliteli hizmet sunmak için il özel idareleri de kendilerini yenileme ihtiyacı hissetmiştir. Vatandaşların yerel yöneticilere ulaşması ve bilgi sahibi olabilmesi amacıyla her ilde il özel idaresi birimleri kendi il isimleri ile web siteleri oluşturmuştur. Aynı zamanda İl özel idareleri, 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nu gereğince her yıl faaliyet raporu hazırlamak zorundadır. Hazırlanan faaliyet raporları da il özel idarelerinin web sayfalarında ilgili linkte paylaşılmakta ve vatandaşlar tarafından internet erişimiyle raporlara ulaşılmaktadır. İl özel idarelerinin teknolojik imkânlar kullanılarak hizmetlerin sunulmasında hangi alanda hangi eksikliklerin olduğuna yönelik sağlıklı tespitlerin yapılmasını kolaylaştırmıştır.
İnternet arama motorlarında herhangi bir köy arandığında köylüler tarafından oluşturulan sosyal medya hesaplarına anında açık şekilde ulaşıldığı görülmektedir. Bu sosyal medya ortamlarında köylere ait özellikler, köylerin gelenek göreneklerine ait fotoğraflar, köyün bir takım tarihi ve kültürel alanları ile ilgili fotoğraf ve videoların paylaşıldığı görülmekte ve köyü tanıtan bilgilere ulaşılabilmektedir. Aslında imkan dahilinde köylerin kendilerine has resmi bir web sayfası bulunması köylerde sunulan hizmetlerin nitelik ve nicelik olarak artmasına katkıda bulunabilir. Köylerde yaşanan sorunların daha net bir şekilde görülmesine katkıda bulunabilir.
Dijital dönüşümün olağan dışı hızla ve sınırsızca oluşumu tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de bir takım sorunları da beraberinde getirmiştir. Sistemlerin tercih dışı evrilmesi sonucu birçok noktadaki eksiklikleri de ortaya çıkarmıştır.
Yerel yönetimlerde bilgi teknolojilerinin kullanılması kişi, kurum ve kuruluşlar tarafından yerel yönetimler üzerinde bir baskının oluşmasına neden olmaktadır. Bu baskılar sayesinde katılımcı demokrasinin gelişmesi yönünde önemli adımlar atılırken yerel yönetimlerde dijital uygulamalar sürecinde birçok sorun ile karşılaşılabilmektedir. Bu sorunlar; hukuki ve teknik konularda yasalardaki yetersizlik, yerel yönetim birimlerinin yetersiz bilgi nedeniyle yeniden yapılanma çalışmalarına, çalışanların yeni teknoloji kullanımı konusuna karşı gösterdikleri direnç, geleneksel yönetim anlayışı ve farklı parti üyelerinden oluşan çalışanların kendi aralarındaki uyuşmazlıklar, bürokratik engeller, e-belediye konusunda önemli bir alan olan kent bilgi sistemlerinde belirlenmiş bir standardın olmaması (Karakurt-Tosun, 2008: 77-78) olarak sıralanabilir.
Ulusal düzeyde iletişimin teknik olarak yetersiz olması, geleneksel devlet anlayışının e-devlet anlayışının işleyiş şekline erişememesi, geleneksel hizmet sunma alışkanlıkların devam etmesi, çalışanların gelirlerini kaybetme ya da yenilik korkusu nedeniyle eski alışkanlıklarını devam ettirme konusunda ısrarcı olmaları, yeni bir işleyiş şekline geçerken eski işleyiş şeklindeki sorunların çözüme kavuşturulmamış olması, yeni işleyiş şeklinin tam olarak oturtulmaması, yeni iş süreçlerinin yerleştirilmesi konusunda maddi açıdan yetersiz olunması, kamu kurumlarında ve vatandaşlarda henüz tam olarak e-kültürün yerleşmemiş olması, kamu yönetimlerinde işleyiş konusunda tek bir biçime ulaşılmamış olması, ulusal alanda bilgi güvenliğinin sağlanamaması ve bu nedenle kullanıcılarda güven eksikliğinin olması, kamu yönetimlerinde ve vatandaşlarda bilgisayar okuryazar oranının az olması ve bunun bir sonucu olarak internetin az kullanılması, teknolojinin üretilmesi konusunda ülkenin sahip olduğu beyin gücünden yararlanılmaması sonucu olarak bu alanda geride kalınması yerel yönetimlerin dijital dönüşüm alanında yaşanan sorunlar arasındadır (Şat, 2008: 204-205).
Yaşanan bu sorunlar ile beraber yerel yönetimlerin dijital olarak dönüşümlerinde kişisel verilerin korunması kapsamında güvenliğin sağlanması açısından iletişim teknolojisine karşı vatandaşların güvensiz tutumları, bilgi ve iletişim teknolojinin ilk kullanılmaya başlandığı dönemlerde maliyetlerin yüksek olması, bilişim hukuku alanındaki çalışmaların yetersiz bulunması, merkezi idare ile yerel otoriteler arasındaki işbirliği ve koordinasyon çalışmalarının eksik kalması, yerel otoritelerde teknolojinin etkin bir şekilde kullanılmasına yönelik alt yapının yetersiz olması, internete erişim konusunda sıkıntıların yaşanması, kurum yöneticilerinin değişime karşı oluşturdukları dirençler, yeniliklere uyum sağlayacak ve yakından takip edecek nitelikli personelin yetersiz olması, belediyelerin birçoğunun resmi web sayfalarının kullanışsız olması, güncellenmemesi, web sayfalarının sadece vatandaşları bilgilendirme amaçlı kullanılması, vatandaşların aktif olarak katılımını öngören ortamların olmaması gibi sorunlar da bulunmaktadır.
Yerel yönetimlerde dijital dönüşüm alanında yaşanan bir başka husus personel sorunudur. Kurumlarda iyi yetişmiş elemanların sınırlı olması hizmetlerin sunumu ve devamlılığı açısından sıkıntılara yol açmıştır.
Yerel yönetimlerde özellikle de belediye çalışanlarının dijital uygulamalar konusunda uzmanlaşması önemlidir. Aksi durumda bütüncül politikalar yerine sorunların çözümünde birbirinden kopuk ve bağımsız çözümlerin sunulması ortaya çıkabilecektir. Bunun yanı sıra bazı dijital uygulamalar kentin ölçeğini aşabileceğinden bu durumlarda bölge ya da ülke bazında uygulamaları gerçekleştirmek gerekir. Birçok dijital uygulamalar, farklı sektörlerden farklı kurum ya da kuruluşlar ile işbirliği yapılmasını gerekli kılabilir, bu durumlarda yatay, dikey işbirlikleri kurulmasına özen gösterilmelidir (Köseoğlu ve Demirci, 2018: 53).
Dijital belediyeciliğe dönüşümün hem yerel vatandaşlar hem de yerel birim yöneticileri tarafından benimsenmesi, ortak bir anlayış ile ortak bir amaç için bir araya gelinmesi önemlidir. Bu tür girişimlerde küçük nüfuslu kentlerde kuluçka merkezleri oluşturularak dijital belediyecilik uygulamaları buralarda test edilebilir. Bu uygulama sonucunda dijital belediyeciliğin Türkiye koşullarında işlevsel olup olmadığı da test edilmiş olur (Karaca ve Öztürk, 2019: 536).
Yerel yönetim birimlerinde daha şeffaf ve katılımcı bir yapı oluşturulması için kamu hizmetlerinin internet üzerinden sunumunun yapılması yaygınlaştırılması çok önemlidir. Yerel alanlarda yerel halkın yerel yönetimler üzerinde daha fazla katılımının sağlanması, denetim gerçekleştirmesi gibi durumların gerçekleştirilmesi için halka açık alanlarda ücretsiz olarak internet hizmeti verilmektedir. Yerel yönetimlerde sunulan hizmetlerden dijital anlamda yararlanmak için telefon hatları etkin kullanılmakta ve yerel yönetimlerin kullandığı web sayfaları sürekli ve düzenli olarak güncellenmektedir.
Dijital dönüşümün gerektirdiği yaşam koşullarına ayak uydurma adına yerel birimlerde çalışanlara ve yerel halka eğitimler, konferanslar verilmelidir. Kırsal kesimde yaşayan vatandaşlara yönelik dijital çağın araçlarını, bilgisayar, telefon, tablet, internet gibi bazı alanlarda daha uygun koşullarda ve daha ucuz sunulması onların da bu hizmetlerden yararlanmasını ve yaşanan gelişmelerden haberdar olmasını sağlayacaktır (Kaypak vd., 2017: 1811-1812).
Yerel yönetimlerde dijital dönüşüm alanında yaşanan son gelişmeler yerel yönetimlerde dijital dönüşüm kapsamında yerel yönetimler arasında işbirliği ve bilgi paylaşımını kolaylaştırmak için devlet desteği altında bazı projelerin uygulamaya konulduğu görülmektedir. Aynı zamanda vatandaşların katılımlarını sağlayacak, yerel yönetimlerin ortak olarak harekete geçmesini sağlayacak projeler hayata geçirilmiştir.
Yerel yönetimlerde uygulamaya konulan dijital dönüşüm uygulamaları genellikle ülkelerin politikalarıyla uyumlu bir şekilde yürütülmektedir. Bu kapsamda çok farklı nitelikte ve çok sayıda dijital dönüşüm uygulamaları yerel yönetimler tarafından vatandaşlara daha hızlı hizmet sunmak ve tasarruf yapmak amacıyla etkili bir şekilde uygulanmaktadır.
Bu doğrultuda yerel yönetimlerin dijital dönüşüm alanında gerçekleştirdikleri uygulamalara değinmek gerekir. Akıllı Kent Otomasyon Sistemi (AKOS): Türkiye’de yerel yönetimlerde dijital dönüşüm sürecinde mevcut yasal düzenlemeler ışığında daha çağdaş bir kent sistemi oluşturulmak amacıyla uygulamaya konulan bilişim projelerinden birisidir. AKOS projesi, vatandaş ile bütünleşmeyi, vatandaşların sorunlarını zamanında çözüme kavuşturmak amacıyla, üretken belediye anlayışını öne çıkarmaktadır. AKOS, kente ve kent halkına ait bilgilerin belirli standartlar çerçevesinde saklanması, bu bilgilerin veri tabanına aktarılması, ulaşılan veriler arasında ilişki kurularak bu bilgilerin belediye ihtiyaçlarına bağlı olarak belirlenmesi ve doğru bir şekilde yönetilmesi hizmetlerini kapsamaktadır. Çağrı merkezi ve telefon teknolojileri ile yerel halkın belediyeye gitmeden bulundukları yerden herhangi bir internet bağlantısı gerekmeden belediye birimleri ile iletişim kurabilmesidir. Vatandaşlar telefon ile kredi kartları ile borçlarını ödeyebilme, şikâyetlerinin takibi sürecini, istedikleri konu hakkında bilgi talep etme, randevu alma gibi hizmetler alabilmektedir. Cep telefonlar ile belediye hizmetlerine ulaşabilmek mümkündür. Yapılan bir şikâyetin hangi durumda olduğu hakkında bilgi sahibi olunabilir. Ayrıca sms yoluyla belediyeye önceden vermiş oldukları cep telefon numaralarından bilgi almak istedikleri konu hakkında vatandaşlar SMS aracılığıyla bilgilendirilmektedir (Yılmaz, 2013: 58).
Kentlerin belli yerlerine konulan kiosklar sayesinde, hizmetlerin web sitelerine kentin daha önceden belirlenmiş yerlerinden bütün vatandaşlara açık olması sağlanabilir. Böylece evlerinde ve iş yerlerinde internet imkânı bulunmayan vatandaşlara ulaşılacaktır. Özellikle de internet erişiminin daha düşük seviyelerde olan dar gelirli mahallelerde bulunması dijital dönüşüm sürecinde dijital uçurumu ortadan kaldırmada önemli bir düzenleme olmaktadır (Yılmaz, 2013: 53).
Mezarlık Bilgi Sistemi (MEBİS) Uygulaması; belediyelerin Mezarlıklar Müdürlüğü ile ilgili bütün bilgilerin ortak bir veri tabanında toplanması, mezarlıklara ilişkin sayısal bilgilerin toplanması, mezarlara ilişkin bütün bilgilerin bütünleştirilerek sorgulama ve analiz edilmesine imkân tanıyan bir sistemdir. MEBİS, mezarlıkların parsel çalışmalarının yapılması, boş mezar yerlerinin belirlenmesi, mezarlıkların bakım ve onarımlarının daha kapsamlı şekilde gerçekleştirilmesi için hazırlanan bir projedir. Bu proje ile yerel halk mezarlıklara defnedilmiş yakınlarının bilgilerine mezarlıkların girişlerinde bulunan kiosklar sayesinde ulaşabilmekte, belediyelerin web sayfalarından ulaşabilmektedir. Ayrıca MEBİS uygulaması ile ölen bireylerin tıbbi açıdan ölüm nedenleri, kadı-erkek ölüm oranları gibi istatistiki bilgilere de ulaşılmaktadır. MEBİS projesinin uygulanmaya başlamasıyla; internet üzerinden mezarlıklarda bulunan kişilerin bilgilerine ulaşılmakta, şehir dışındaki vatandaşların bugün vefat edenler menüsünden kimlerin vefat ettiklerini görebilmekte, mezarlıktaki önemli kişiler ve eserler hakkında bilgi sahibi olunmakta, ziyaretçilerin yakınlarının mezarlıklarını bulmada harcadıkları zaman azalmakta, yetkili kişiler tarafından mezarlıklar ile ilgili yapılacak planlamalar konusunda daha sağlıklı bilgilere ulaşabilecektir.
Video Konferans ve Webcasting, farklı mekânlardaki bireylerin, eşzamanlı olarak, görüntülü ve sesli bir şekilde haberleşmelerini sağlayan sistemdir. Belediyelerde de bu yöntem uygulanarak belediye toplantılarının fiziki mekânda bir araya gelmeden yapılmasıdır. Webcasting ise, daha önceden hazırlanmış videoların ve ses kayıtlarının internet ortamında bir televizyon ya da radyo programı aracılığıyla yayınlanmasıdır. Örneğin, belediye meclis toplantılarının belediyelerin web sayfalarında canlı olarak ya da video şeklinde yayınlanarak bu toplantıların vatandaşların izlemesini sağlamak mümkündür (Yılmaz, 2013: 54).
Kimlik Paylaşım Sistemi (KPS) Uygulaması; Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü aracılığıyla vatandaşlara ait nüfus ve yerleşim yerlerine ilişkin bilgilerine kamu kuruluşları ya da diğer tüzel kişiliğe sahip kurumlar tarafından güncel bilgilerin, güvenli bir ortamda haftanın yedi günü ve yirmi dört saat içerisinde online olarak ulaşmasını sağlayan bir uygulamadır. KPS uygulaması ile T.C. kimlik numarasının kime ait olduğunu öğrenme, nüfusa kayıtlı olduğu yer bilgisine dayanarak kimlik bilgilerine ulaşma, nüfus kayıt örneğine ulaşabilme gibi birçok hizmetler sunulmaktadır. KPS uygulamasını kullanmak isteyen kamu kurum ya da kuruluşları ile çift taraflı olarak bir sözleşme imzalanmaktadır. Bu sözleşmede, KPS uygulaması kapsamında hangi sorgulama işleminin yapılacağı ve yapılan sorgulamalar kapsamında hangi bilgilere ulaşılabileceği düzenlenmektedir. KPS uygulaması çerçevesinde gerçekleştirilen bütün faaliyetlerin geri izleme (log) bilgisi bulunmaktadır.
Dijital platformlar ise daha basit ve düşük maliyet gerektiren çözümler getirerek, isteklerin ve hizmetlerin buluşturulmasını ve vatandaşların katılmasına katkıda bulunan sanal ortamlardır (Örselli ve Akbay, 2019: 232).
Dijital dönüşümün merkezinde bulunan makine öğrenmesi ya da yapay zeka uygulamaları yerel yönetimlerde her alanda kullanılabilir. Yerel yönetimlerin kullandığı sosyal medya uygulamaları, anlık ve gerçek zamanlı olarak bilgi paylaşılması, yerel halktan geri dönüşümün alınması, sosyal medya platformları aracılığıyla anketler yapılması, karar alınması sürecinde sokak ve mahalle bazında katılıların sağlanması mümkün olabilir. Yerel yönetimlerin dronları (insansız hava araçları), kriz yönetiminde ve doğal afetler sırasında yardım ulaştırmak gibi birçok alanda kullanmaları mümkündür. Günümüzde her geçen gün yerel yönetimlerin sundukları hizmetlerden yararlanan insanlar ve nesnelerin interneti üzerinden yerel yönetimlere büyük oranda veri akışı mümkün olmaktadır. Bu bilgilerin sağlıklı ve güvenilir şekilde analiz edilmesi kurumsallaşmanın sağlanmasında, ihtiyaçların doğru bir şekilde belirlenmesinde ve vatandaşlardan geri bildirim alınmasında önemli rol oynamaktadır.
Dijital dönüşüm bu teknoloji ile siyasi mekanizmaların karar alım süreçlerinde meclis üyelerinin ya da kent konseylerinin geleceğe ilişkin daha sağlıklı kararların alınmasında katkı sağlamaktadır. Ayrımcılığa uğrayan kesimlerin entegrasyonunun sağlanması sürecinde, onların yaşamış oldukları sorunları azaltma, sorunların anlaşılması açısından katkı sunmaktadır.
Sosyal medya uygulamaları ile yerel yönetimler, kente ait bilgi, haberleri anlık olarak ve gerçek zamanlı olarak paylaşabilmekte, kent halkından geri bildirimler alabilmekte, anket ya da oylama yapılabilmekte, kararların oluşum sürecinde kent halkının da aktif olarak katılımlarını sağlamaktadır. Dijital dönüşüm alanında siber güvenlik yerel birimlerde yaşayan vatandaşların kişisel bilgilerinin ve sunulan hizmetlerin sürekliliğinin sağlanması ve korunması bakımından önemli bir uygulama olmuştur.
Belediyelerde özellikle akıllı şehir uygulamalarında sensörler üzerinden sürekli olarak bir veri akışı fırsatı sunduğu için büyük veri analiz uygulamalarında önemli bir dijital teknolojidir. Crowdsourcing ve haritalandırma yerel yönetimler bakımından kriz zamanlarında ve doğal afet anlarında bilgilerin toplanması ve yardımların ulaştırılmasında, dayanışma ve gönüllülük faaliyetleri gibi birçok alanda kullanılan bir uygulamadır. Otonom robotlar sayesinde yerelde yaşayan yaşlılara, hastalara, engellilere yönelik hizmetlerin sunulması, belediyenin kendi içindeki bazı hizmetleri yerine getirmesi gibi farklı alanlarda kullanılmaktadır. Veri madenciliği hemen hemen her dakika belediyelerin hizmetlerinden faydalanan çok sayıdaki vatandaşlara insan ve nesnelerin interneti üzerinden yerel birimlere büyük veri akışı olmaktadır. Bu verilerin sağlıklı ve yasalara uygun bir şekilde analiz edilmesi, kurumsal anlamda verimliliğin sağlanması, vatandaşlardan geri bildirimlerin alınması ve ihtiyaçların belirlenmesi bakımından önemli bir uygulamadır.
Sonuç olarak içinde bulunduğumuz dönemde kamu hizmetleri sunan yerel yönetimlerin hizmetlerinde çözüm üretme ve hizmetlerin verilişine yönelik taleplerin arttığı ve değiştiğini söylemek çok doğru bir yaklaşımdır. Bütün bu talepler kamuda yerel yönetimlerde yeniden yapılanma şeklini tercihen değil zorunlu hale getirmiştir. Yeniden yapılanma kapsamında etkinlik, verimlilik, açıklık, şeffaflık, adalet, liyakat, söz alma, kararlara katılım gibi ilkeler daha çok telaffuz edilmeye başlanmıştır. Bu sebeple kamu hizmeti sunan yerel yönetimlerin varlığı ve hizmet sunum yöntemleri çok daha önemli konular arasında yer almıştır. Çünkü küreselleşme yerel halkın beklentisinin değişmesine neden olmuş bununla birlikte halkın sorunlarına cevap verebilmek amacıyla yerel yönetimler dijital ortamlarda hizmet sunmaya başlamıştır. Özellikle, 2000 yıllarından itibaren yasal anlamda alt yapı çalışmalarının yapıldığı bilgi edinme hakkı kanunu ve kişisel verilerin korunması hakkında kanunun yürürlüğe girmesiyle vatandaşların yerel otoritelerden istekleri daha meşru bir zemine kavuşturulmuş, yerel yönetimlerde hizmet standartları ortaya çıkmış ve vatandaşa ilgili yönetim birimlerince cevap vermeme veya geciktirme keyfiliği ortadan kalkmıştır.
Bilgi edinme hakkı kapsamında vatandaşlar istedikleri bilgileri talep etme ve yerel birimlerin de bu sorulara cevap verme sorumlulukları yasalaşmıştır.
Dijital dönüşüm kapsamında yerel yönetimlerde e-belediyecilik uygulamaları yerel yönetimlerde başarılı uygulama örnekleri ile uygulanmaya başlamıştır. E-dönüşüm anlayışının yerel yönetimlere yansıması e-belediyecilik veya akıllı belediyecilik şeklinde olduğu söylenebilir. Her alanda yaşanan değişim ve dönüşüm çalışmaları kamu hizmeti sunan yerel yönetimleri de bu noktada gerekli kılmıştır.
Türkiye’de yerel yönetimler arasında dijital dönüşüm uygulamaları kapsamında farklı teknikler ve yöntemler uygulansa da temel amaçlarının yerel halkın ihtiyaçlarının en kısa yoldan, daha kaliteli ve daha az maliyetli bir şekilde sunulması açısından ortak noktada buluşulduğu da önemli bir gelişmedir.
Ülkemizde dijital dönüşüm uygulamaları küreselleşme ile birlikte hızlı bir şekilde karşılık bulmuştur. Hem dijital dönüşümü uygulayan otoriteler kamu kurum ve kuruluşlar, hem de vatandaşlar dijital dönüşümde yaşanan gelişmelere bakıldığında bu değişimi çok çabuk içselleştirebilmişlerdir.
Yerel yönetimlerin dijital dönüşüm konusunda yaşamış olduğu en büyük üç temel problemlerden biri altyapı çalışmalarında mali konular, diğeri dijital alanda yetişmiş kalifiye personel ve üçüncüsü de yerel halkın kırsal bölgelerde yaşayan vatandaşların dijital platformlarda sunulan hizmetlere erişim konusunda sıkıntı çekmeleridir.
Farklı yatırımlarla ve yeniliklerle merkezi yönetimin bu noktada sorunların giderilmesine yönelik özel önlemleri almış olsa da halen kırsal kesimlerde bu tip sorunlar devam edebilmektedir.
Dijital dönüşüm uygulamaları kapsamında merkezi yönetim, hem vatandaşları hem de kamu kurumlarını teşvik edici faaliyetlerde de bulunmaktadır. Yerel yönetim birimlerinde köy yönetimlerine, büyükşehir olan illerde mahallelere, gerekli önem verilmektedir. Bu yardımlarda yerelde yaşayan halkın yaşadığı bölge ile ilgili bütün bilgiler paylaşılarak güncel tutulmaktadır. Ancak halen bazı noktalarda yetersizlikler görülebilmektedir. Kentlerde oluşturulan web sayfası uygulamaları, şehir kameraları gibi uygulamaların daha da geliştirilmesi, bu tip uygulamaların kırsal kesimlere de aktarılması gerekmektedir.
Yerel yönetimlerin yerel halkı yakından ilgilendiren konularda onların görüşlerine başvurulması çok önemlidir. Dijitalleşme ile hem resmi web sayfalarında hem diğer elektronik ortamlarda bilgilerin paylaşılarak, farklı görüş ve düşüncelerle yeni projelerin ortaya çıkması yerel yönetimlere halkın katılımının arttırılmasını sağlayacaktır. Yerel yönetimlerde yöneticilerin, üst düzey kamu görevlilerinin yerel halk ile önceden belirlenen belirli gününde düzenli ve sürekli olarak gerek yüz yüze gerekse de online olarak görüşmeler yapmaları, onların istek ve ihtiyaçları doğrultusunda hizmet sunum yöntem ve tekniklerini tekrar gözden geçirmeleri de yine halkın yerel yönetimlere desteğinin ve güveninin artmasını sağlayacaktır.
KAYNAKÇA
Bulut, Y. ve Aslan, M. M. (2019). Yerel Yönetimlerde Bilişim Teknolojilerinin ve Yapay Zekanın Kullanımı: Akıllı Park Ankara Harikalar Diyarı Örneği. 1. Uluslararası İletişim ve Yönetim Bilimleri Kongresi 26-28 Eylül 2019.
Bulut, Y. (2002). Yerel Yönetimlerin Teknolojiye Entegrasyonu. I. Uluslararası Yerel Yönetimler, Üniversite ve Sanayi İşbirliği Sempozyumu, İşbirliği Sempozyumu Bildiri Kitabı (s. 337-351). Gazi Üniversitesi Yayını.
Erdoğan, O. (2019a). Yerel Yönetimlerde E-Belediye Uygulamaları: İçişleri Bakanlığı E-Belediye Bilgi Sistemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 551-566.
Henden, H. B. ve Henden, R. (2005). Yerel Yönetimlerin Hizmet Sunumlarındaki Değişim ve E-Belediyecilik. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 48-66.
Kaypak, Ş., Yılmaz, V., Bimay, M. (2017). Dijital Çağda Yerel Yönetimler. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (Kayfor15 Özel Sayısı), 1798- 1813.
Kaypak, Ş. (2009). Küreselleşme Sürecinde E-Dönüşüm ve Belediyelere Yansıması. Uluslar Arası 7. Bilgi, Ekonomi Ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 215-234).
Karaca, Y. ve Öztürk, N. K. (2019). Yeni Nesil Belediyecilik: Dijital Belediye Uygulamaları. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(3), 528-537.
Köseoğlu, Ö. ve Demirci, Y. (2018). Akıllı Şehirler Ve Yerel Sorunların Çözümünde Yenilikçi Teknolojilerin Kullanımı. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi, 4(2), 40-57.
Şat, N. (2008). Demokrasi için bir araç: e-belediye. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Örselli, E. ve Akbay, C. (2019). Teknoloji ve Kent Yaşamında Dönüşüm: Akıllı Kentler. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2(1), 228-241.
Yılmaz, A. (2013). Dijital Kent Uygulamalarının, Kent Yönetimine Etkileri: ‘Trabzon İli E-Belediye Örneği’. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yılmaz, A. (2013). Dijital Kent Uygulamalarının, Kent Yönetimine Etkileri: ‘Trabzon İli E-Belediye Örneği’. (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Dr.Mehmet BİREKUL
Konya,2022
