Türk Milli Eğitim Sistemi ve Okullar -6-

OKUL YÖNETİMİNDE İNSAN İLİŞKİLERİ

İnsan ilişkileri bir örgütteki insanları birleştirip ahenkleştirerek, çalışma durumuna sokmayı amaç edinen bir yönetim eylemidir. Böylece, o insanların hem işbirliği ve verimi artar, hem de sosyal, ekonomik ve psikolojik ihtiyaçları karşılanmış olur. İnsan ilişkileri kavram ve eylemi, üretici yararlarını birleştirmeyi hedef tutar ve örgüt amaçlarının en verimli biçimde gerçekleşmesine katkıda bulunur. İnsan davranışının anlaşılmasında, temel ihtiyaçların bilinmesi gerekir. Bu ihtiyaçlar, örgüt amaçlarının gerçekleşmesine yardım edecek biçimde karşılanırsa, örgüt yararları ile üyelerinin yararları bütünleştirilmiş olur.

Bir örgüt ortamında insan ilişkilerini etkileyen unsurlar 6 grupta toplanabilir:

1.Grup davranışı: Ortak bir amaç, bir ihtiyaç, bir inanç, çevresinde iki ya da daha fazla insanın karşılıklı ilişkilerde bulunması ile oluşan topluluğa grup denir.Gruplar bir takım özelliklere sahiptir:

• Aynı kimliği olmak
• Bir sosyal yapıya sahip olmak
• Sosyal roller dağılımı
• Karşılıklı ilişkiler
• Sosyal kontrol
• Ortak çıkar ve değerlere sahip olmak
• Belirli bir süre devam etmek

2.Güdüleme(Motivasyon):Örgütün ve bireylerin ihtiyaçlarını tatminle sonuçlanacak bir iş ortamı yaratarak bireyin harekete geçmesi için etkilenmesi ve isteklendirilmesi süreci,olarak tanımlanabilir.Güdüleme,içinde aşağıda belirtilen üç kavramı barındırır:

1)Enerji: Harekete geçmeyi sağlar.

2)Yön: Örgütsel bağlamda,örgüt amaç ve hedefleri doğrultusunda hareket etme

3)Devamlılık: Çalışanın verilen görev için  ne kadar süreli ve hangi koşullarda çalıştığıdır.

3.Değişme: Planlı ya da plansız bir biçimde bir sistemin, bir süreç veya bir ortamın,belli bir durumdan başka bir duruma geçirilmesi olarak,tanımlanabilir.Değişiklik şu durumlarda gerçekleşir:

a)Yeni ihtiyaçların ortaya çıkmış olması, genellikle değişmeye yol açan yeni durumlar gerektirir.

b)Bilgi birikimi, eldeki bilginin çeşidine ve miktarına bağlıdır.

c)Var olan hâkim değerlerin tipi ve kişilerin bunlara olan genel tutum ve donanımı önemli bir değişme şartıdır.

d)Statü ve sınıfların farklılaştığı, işlevlerin uzmanlaştığı ve bölündüğü durumlarda da değişme olacaktır.

4.Çatışma: Çok değişik ortam ve düzeylerde ortaya çıkmakla birlikte, genel anlamda “bir seçeneği tercih etmede bireyin ya da bir grubun güçlükle karşılaşması ve bunun sonucu olarak karar verme mekanizmalarında bozulma” diye tanımlanabilir. Çatışmanın örgütlere sağladığı yararları şöyle özetlemek mümkündür.

1)Çatışma sonucunda taraflar kendi görüşlerinin haklılığını kanıtlamak amacıyla tüm yaratıcılıklarını ortaya koyacakları orijinal ve iyi fikirler ortaya çıkaracak, bunlardan örgüt yönetiminde yararlanma imkanı bulabilecektir.

2)Uzun süredir sürüncemede kalan ve bir türlü çözüme kavuşturulamamış örgütsel ve bireysel sorunlar incelenerek çözümlenecek,böylece,gerilim azalacaktır.

3)Örgütsel etkinliği ve verimliliği uzun süredir olumsuz ölçüde etkileyen birçok sorun su yüzüne çıkacak, tansiyon, ilgi ve çözüm üçlüsü biir araya gelerek güdülemeyi artıracaktır.

4)Çatışan bireyler veya taraflar çatışma ile kendi bilgi yetenek ve kapasitelerini değerlendirme şanslarına da sahip olabileceklerdir.

5.Katılma:Birbirine dayalı eylemlerden meydana gelen örgütte her üyenin gücüne göre,kendi payına düşeni diğerlerine ilişkin olarak yapmasıdır.Yönetime katılmanın yararlarını şöyle sıralamak mümkündür:

1)Yönetime katılma,çalışan kişilerin güdülenmesi açısından gerekli olan bir husustur.

2)Yönetime katılmanın yararlarından   biride, çalışma gruplarının tavır ve alışkanlıklarını değiştirmektir.

3)Yönetime katılma, bazen eğitsel amaçlarla başvurulan bir araç olmaktadır.

4)Yönetime katılma, kişisel amaçlarla örgütsel amaçların dengelenmesinde küçümsenmeyecek bir rol oynar.

6.Moral: Tanımlanması ve ölçülmesi zor olan sosyal ve psikolojik kavramlardan biridir.Birey için kullanılabildiği gibi gruplar içinde kullanılır.Bir örgütte moral düşüklüğünün en belirgin göstergesi, iş görenlerin örgütü bırakmaları,örgütten başka bir örgüte geçmek istemeleridir.Morale etki eden bazı faktörleri şöyle sıralayabiliriz:

a)Personelin işinden duyduğu tatmin derecesi

b)Üstün asta karşı davranışı

c)Personelin işinde ilerlemek arzusu

d)Personelin iş yerinde,iş arkadaşlarıyla geçinme durumu.

Örgütte morali yükseltmek için,eğitim yöneticisinin gözönünde bulunduracağı ilkelerden bazıları şunlardır:

1)Yapının iyi kurulması ve sosyal ilişki kalıplarının kesin olması

2)Yöneticinin çevresine güven vermesi

3)Yöneticinin, en yakın yardımcılarını akıllıca seçmesi

4)İletişim sisteminin sürekli olarak geliştirilmesi

5)Yöneticinin, örgüt amaçları ile üyelerinin ihtiyaçları arasında dengeli bir tutum gözetmesi

6)Bireyin davranışı üzerine yönetimden çok grup davranışı yoluyla etki yapılması

7)Örgütün sosyal bir sistem olduğu ve böyle bir sisteme has özellikler taşıdığının unutulmaması.

Mehmet Birekul, 2015