YENİ LİDERLİK KURAMLARINA İLİŞKİN GENEL BİR DEĞERLENDİRME
YENİ LİDERLİK KURAMLARINA İLİŞKİN GENEL BİR DEĞERLENDİRME
Geleceğin okullarına ilişkin üç farklı okul imajı: Topluluk olarak okul, güvenilir bir örgüt olarak okul ve öğrenen bir örgüt olarak okul imajlarıdır.
1- Topluluk olarak okul: Öğrencilere çekirdek ailelerde oluşturulan ilişki biçimine benzer bir sosyal ortam oluşturmakta ve onlara sosyal sermaye sağlamaktadır. Sosyal sermaye, güven ve sorumluluk gibi örgütsel ilişkilerde önemli olan davranışların gelişmesine ve öğrencinin değişik sosyal ilişkilere katılmasını özendirerek öğrencide sabır, güven ve olumlu benlik algısının oluşmasına katkı sağlar. Sosyal sermaye aynı zamanda öğrencinin bilişsel ve sosyal gelişimine yardımcı olur. Sosyal sermaye, özellikle dezavantajlı çevrelerden gelen öğrencilerin başarısını arttırmaya katkıda bulunması ve bu öğrenciler için uygun bir sosyal ortam oluşturması açısından da büyük önem taşımaktadır.
Bir topluluk olarak okul imajında okul lideri hangi temel değerlere sahip olmalıdır? Sosyal bir topluluk imajına göre okul yöneticisi iki temel değere sahip olmak zorundadır:
*İnsana ilgi ve saygı: Bireysel dürüstlük başkalarının kişisel haklarına saygılı olma, açıklık ve bireysel ilişkilerde samimiyet, insana ilgi ve saygı değerini kapsamaktadır. Bu değerler, insan ilişkilerindeki bütünlüğe önem vermektedir.
*Katılım: Hadkinson, bu değeri uzlaşma olarak vurgulamaktadır.Kökü Dewey’in demokratik okul kavramına dayanan bu değer;özgürlük, eşitlik ve sosyal adalete önem vermektedir.
2- Güvenilir Okul İmajı: Verdiği eğitimin kalitesiyle kendini gösterir. Bununla birlikte okulun yüksek güvenirlik düzeyine sahip olması, okul yöneticisinin liderlik kapasitesine bağlıdır. Uygun bir etik kültüre sahip olan, öğretmenler arasında güven ilişkisi bulunan ve kaliteli eğitim verme konusunda kollektif bilince sahip olan bir okul, güvenilir okul olarak görülebilir. Okulun güvenilir bir örgüt olması; hem oluşturduğu psikolojik ve sosyal ortam hem de verdiği eğitimin kalitesi açısından ele alınmalıdır. Okulda öncelikle uygun bir örgütsel iklim oluşturulmalı, daha sonra da kaliteli eğitimin verilmesi hedeflenmelidir. Vizyon sahibi okul yöneticisi yaşadığı toplumu riske atmaz. Okul yöneticisi güvenilir bir okul imajı oluşturarak, okula ilişkin daha geniş bir toplumsal destek sağlayabilir. Okul başarısız öğrencilerin gözden çıkarıldığı bir yer değil, topluma kazandırıldığı yer olmalıdır. Bu bağlamda geleceğin okul yapısı, okul yöneticisinden yeni roller beklemektedir.
3- Öğrenen Bir Örgüt Olarak Okul: Okul örgütlerinin çevresinde meydana gelen hızlı değişim, okulların örgütsel dengesini bozmaktadır. Çevresel değişime uyum sağlayamayan okullar, ciddi bir örgütsel yaşam savaşı vermektedir. Örgütlerin değişim sürecine uyum sağlaması, büyük ölçüde örgütsel öğrenme kapasitesine bağlıdır. Morgan, öğrenen örgüt kavramını tanımlamaya çalışırken beyin olarak örgüt metaforunu kullanmıştır (Leithwood, Jantzi & Steinbach, 2000). Hiyerarşik yapının katı olduğu örgütlerde örgütsel öğrenmenin gerçekleşmesi çok zordur. Bürokratik örgütlerde bireysel akıl çoğu zaman kollektif akıldan üstün tutulmaktadır. Okuldaki her öğretmen insangücü açısından bir değeri ifade etmektedir. Bütün öğretmenlerin yeteneklerini okul için kullanmaları ve takım halinde öğrenmeye çalışmaları, öğrenme odaklı bir kültürün oluşmasına katkıda bulunabilir.
Bütüncül Okul İmajı: Topluluk olarak okul, güvenilir bir örgüt olarak okul ve öğrenen bir örgüt olarak okul imajının birbiriyle bütünleştirilmesi gerekir. Her bir okul imajı, okul örgütlerini yeniden düzenlemeye ilişkin farklı bîr bakış açısı getirmektedir. Eğitim lideri, gelecekte nasıl bir okul tasarımı olabilir sorusunu bu üç okul imajına göre cevaplandırabilir.
Mehmet BİREKUL, 2015
